ആത്മോപദേശശതകം

1         

അറിവിലുമേറിയറിഞ്ഞിടുന്നവന്‍ത-

ന്നുരുവിലുമൊത്തു പുറത്തുമുജ്ജ്വലിക്കും

കരുവിനു കണ്ണുകളഞ്ചുമുള്ളടക്കി-

ത്തെരുതെരെ വീണുവണങ്ങിയോതിടേണം.

2         

കരണവുമിന്ദ്രിയവും കളേബരം തൊ-

ട്ടറിയുമനേകജഗത്തുമോര്‍ക്കിലെല്ലാം

പരവെളിതന്നിലുയര്‍ന്ന ഭാനുമാന്‍ തന്‍

തിരുവുരുവാണു തിരഞ്ഞു തേറിടേണം.

3         

വെളിയിലിരുന്നു വിവര്‍ത്തമിങ്ങു കാണും

വെളി മുതലായ വിഭൂതിയഞ്ചുമോര്‍ത്താല്‍

ജലനിധിതന്നിലുയര്‍ന്നിടും തരങ്ഗാ-

വലിയതുപോലെയഭേദമായ് വരേണം.

4         

അറിവുമറിഞ്ഞിടുമര്‍ത്ഥവും പുമാന്‍ത-

ന്നറിവുമൊരാദിമഹസ്സു മാത്രമാകും;

വിരളത വിട്ടു വിളങ്ങുമമ്മഹത്താ-

മറിവിലമര്‍ന്നതു മാത്രമായിടേണം.

5         

ഉലകരുറങ്ങിയുണര്‍ന്നു ചിന്ത ചെയ്യും

പലതുമിതൊക്കെയുമുറ്റു പാര്‍ത്തു നില്ക്കും

വിലമതിയാത വിളക്കുദിക്കയും പിന്‍-

പൊലികയുമില്ലിതു കണ്ടു പോയിടേണം.

6         

ഉണരണമിന്നിയുറങ്ങണം ഭുജിച്ചീ-

ടണമശനം പുണരേണമെന്നിവണ്ണം

അണയുമനേകവികല്പമാകയാലാ-

രുണരുവതുള്ളൊരു നിര്‍വികാരരൂപം?

7         

ഉണരരുതിന്നിയുറങ്ങിടാതിരുന്നീ-

ടണമറിവായിതിനിന്നയോഗ്യനെന്നാല്‍

പ്രണവമുണര്‍ന്നു പിറപ്പൊഴിഞ്ഞു വാഴും

മുനിജനസേവയില്‍ മൂര്‍ത്തി നിര്‍ത്തിടേണം.

8         

ഒളി മുതലാം പഴമഞ്ചുമുണ്ടു നാറും

നളികയിലേറി നയേന മാറിയാടും

കിളികളെയഞ്ചുമരിഞ്ഞുകീഴ്മറിക്കും

വെളിവുരുവേന്തിയകം വിളങ്ങിടേണം.

9         

ഇരുപുറവും വരുമാറവസ്ഥയെപ്പൂ-

ത്തൊരു കൊടി വന്നു പടര്‍ന്നുയര്‍ന്നു മേവും

തരുവിനടിക്കു തപസ്സു ചെയ്തു വാഴും

നരനു വരാ നരകം നിനച്ചിടേണം.

10      

"ഇരുളിലിരിപ്പവനാര്? ചൊല്ക നീ" യെ-

ന്നൊരുവനുരപ്പതു കേട്ടു താനുമേവം

അറിവതിനായവനോടു "നീയുമാരെ"-

ന്നരുളുമിതിന്‍ പ്രതിവാക്യമേകമാകും.

11      

'അഹമഹ' മെന്നരുളുന്നതൊക്കെയാരാ-

യുകിലകമേ പലതല്ലതേകമാകും;

അകലുമഹന്തയനേകമാകയാലീ

തുകയിലഹംപൊരുളും തുടര്‍ന്നിടുന്നു.

12      

തൊലിയുമെലുമ്പുമലം ദുരന്തമന്തഃ-

കലകളുമേന്തുമഹന്തയൊന്നു കാണ്‍ക!

പൊലിയുമിതന്യ പൊലിഞ്ഞു പൂര്‍ണ്ണമാകും

വലിയൊരഹന്ത വരാ വരം തരേണം.

13      

ത്രിഗുണമയം തിരുനീറണിഞ്ഞൊരീശ-

ന്നകമലരിട്ടു വണങ്ങിയക്ഷമാറി

സകലമഴിഞ്ഞു തണിഞ്ഞു കേവലത്തിന്‍

മഹിമയുമറ്റു മഹസ്സിലാണിടേണം.

14      

ത്രിഭുവനസീമ കടന്നു തിങ്ങിവിങ്ങും

ത്രിപുടി മുടിഞ്ഞു തെളിഞ്ഞിടുന്ന ദീപം

കപടയതിക്കു കരസ്ഥമാകുവീലെ-

ന്നുപനിഷദുക്തിരഹസ്യമോര്‍ത്തിടേണം.

15      

പരയുടെ പാലു നുകര്‍ന്ന ഭാഗ്യവാന്മാര്‍-

ക്കൊരു പതിനായിരമാണ്ടൊരല്പനേരം;

അറിവപരപ്രകൃതിക്കധീനമായാ-

ലരനൊടിയായിരമാണ്ടുപോലെ തോന്നും.

16      

അധികവിശാലമരുപ്രദേശമൊന്നായ്

നദി പെരുകുന്നതുപോലെ വന്നു നാദം

ശ്രുതികളില്‍ വീണു തുറക്കുമക്ഷിയെന്നും

യതമിയലും യതിവര്യനായിടേണം.

17      

അഴലെഴുമഞ്ചിതളാര്‍ന്നു രണ്ടു തട്ടായ്-

ച്ചുഴലുമനാദിവിളക്കു തൂക്കിയാത്മാ

നിഴലുരുവായെരിയുന്നു നെയ്യതോ മുന്‍-

പഴകിയ വാസന വര്‍ത്തി വൃത്തിയത്രേ.

18      

അഹമിരുളല്ലിരുളാകിലന്ധരായ് നാ-

മഹമഹമെന്നറിയാതിരുന്നിടേണം;

അറിവതിനാലഹമന്ധകാരമല്ലെ-

ന്നറിവതിനിങ്ങനെയാര്‍ക്കുമോതിടേണം.

19      

അടിമുടിയറ്റമതുണ്ടിതുണ്ടതുണ്ടെ-

ന്നടിയിടുമാദിമസത്തയുള്ളതെല്ലാം;

ജഡമിതു സര്‍വമനിത്യമാം; ജലത്തിന്‍-

വടിവിനെ വിട്ടു തരങ്ഗമന്യമാമോ?

20      

ഉലകിനു വേറൊരു സത്തയില്ലതുണ്ടെ-

ന്നുലകരുരപ്പതു സര്‍വ്വമൂഹഹീനം;

ജളനു വിലേശയമെന്നു തോന്നിയാലും

നലമിയലും മലര്‍മാല നാഗമാമോ?

21      

പ്രിയമൊരു ജാതിയിതെന്‍ പ്രിയം, ത്വദീയ-

പ്രിയമപരപ്രിയമെന്നനേകമായി

പ്രിയവിഷയം പ്രതി വന്നിടും ഭ്രമം; തന്‍-

പ്രിയമപരപ്രിയമെന്നറിഞ്ഞിടേണം.

22      

പ്രിയമപരന്‍റെയതെന്‍പ്രിയം; സ്വകീയ-

പ്രിയമപരപ്രിയമിപ്രകാരമാകും

നയമതിനാലെ നരന്നു നന്മ നല്കും

ക്രിയയപരപ്രിയഹേതുവായ് വരേണം.

23      

അപരനുവേണ്ടിയഹര്‍നിശം പ്രയത്നം

കൃപണത വിട്ടു കൃപാലു ചെയ്തിടുന്നു;

കൃപണനധോമുഖനായ്ക്കിടന്നു ചെയ്യു-

ന്നപജയകര്‍മ്മമവന്നുവേണ്ടി മാത്രം.

24      

അവനിവനെന്നറിയുന്നതൊക്കെയോര്‍ത്താ-

ലവനിയിലാദിമമായൊരാത്മരൂപം

അവനവനാത്മസുഖത്തിനാചരിക്കു-

ന്നവയപരന്നു സുഖത്തിനായ് വരേണം.

25      

ഒരുവനു നല്ലതുമന്യനല്ലലും ചേര്‍-

പ്പൊരു തൊഴിലാത്മവിരോധിയോര്‍ത്തിടേണം;

പരനു പരം പരിതാപമേകിടുന്നോ-

രെരിനരകാബ്ധിയില്‍ വീണെരിഞ്ഞിടുന്നു.

26      

അവയവമൊക്കെയമര്‍ത്തിയാണിയായ് നി-

ന്നവയവിയാവിയെയാവരിച്ചിടുന്നു;

അവനിവനെന്നതിനാലവന്‍ നിനയ്ക്കു-

ന്നവശതയാമവിവേകമൊന്നിനാലേ.

27      

ഇരുളിലിരുന്നറിയുന്നതാകുമാത്മാ-

വറിവതുതാനഥ നാമരൂപമായും

കരണമൊടിന്ദ്രിയകര്‍ത്തൃകര്‍മ്മമായും

വരുവതു കാണ്‍ക! മഹേന്ദ്രജാലമെല്ലാം.

28      

അടിമുടിയറ്റടിതൊട്ടു മൗലിയന്തം

സ്ഫുടമറിയുന്നതു തുര്യബോധമാകും;

ജഡമറിവീലതു ചിന്ത ചെയ്തു ചൊല്ലു-

ന്നിടയിലിരുന്നറിവല്ലറിഞ്ഞിടേണം.

29      

മനമലര്‍ കൊയ്തു മഹേശപൂജ ചെയ്യും

മനുജനു മറ്റൊരു വേല ചെയ്തിടേണ്ട;

വനമലര്‍ കൊയ്തുമതല്ലയായ്കില്‍ മായാ-

മനുവുരുവിട്ടുമിരിക്കില്‍ മായ മാറും

30      

ജഡമറിവീലറിവിന്നു ചിന്തയില്ലോ-

തിടുകയുമില്ലറിവെന്നറിഞ്ഞു സര്‍വം

വിടുകിലവന്‍ വിശദാന്തരങ്ഗനായ് മേ-

ലുടലിലമര്‍ന്നുഴലുന്നതില്ല നൂനം.

31      

അനുഭവമാദിയിലൊന്നിരിക്കിലല്ലാ-

തനുമിതിയില്ലിതു മുന്നമക്ഷിയാലേ

അനുഭവിയാതതുകൊണ്ടു ധര്‍മ്മിയുണ്ടെ-

ന്നനുമിതിയാലറിവീലറിഞ്ഞിടേണം.

32      

അറിവതു ധര്‍മ്മിയെയല്ല, ധര്‍മ്മമാമീ-

യരുളിയ ധര്‍മ്മിയദൃശ്യമാകയാലേ

ധര മുതലായവയൊന്നുമില്ല താങ്ങു-

ന്നൊരു വടിവാമറിവുള്ളതോര്‍ത്തിടേണം.

33      

അറിവു നിജസ്ഥിതിയിങ്ങറിഞ്ഞിടാനായ്-

ദ്ധര മുതലായ വിഭൂതിയായി താനേ

മറിയുമവസ്ഥയിലേറിമാറി വട്ടം-        

തിരിയുമലാതസമം തിരിഞ്ഞിടുന്നു.

34      

അരനൊടിയാദിയരാളിയാര്‍ന്നിടും തേ-

രുരുളതിലേറിയുരുണ്ടിടുന്നു ലോകം;

അറിവിലനാദിയതായ് നടന്നിടും തന്‍-

തിരുവിളയാടലിതെന്നറിഞ്ഞിടേണം.

35      

ഒരു പതിനായിരമാദിതേയരൊന്നായ്

വരുവതുപോലെ വരും വിവേകവൃത്തി

അറിവിനെ മൂടുമനിത്യമായയാമീ-

യിരുളിനെയീര്‍ന്നെഴുമാദിസൂര്യനത്രേ.

36      

അറിവിനു ശക്തിയനന്തമുണ്ടിതെല്ലാ-

മറുതിയിടാം സമയന്യയെന്നിവണ്ണം

ഇരുപിരിവായിതിലന്യസാമ്യമാര്‍ന്നു-

ള്ളുരുവിലമര്‍ന്നു തെളിഞ്ഞുണര്‍ന്നിടേണം.

37      

വിഷമതയാര്‍ന്നെഴുമന്യ വെന്നുകൊള്‍വാന്‍

വിഷമമഖണ്ഡവിവേകശക്തിയെന്ന്യേ;

വിഷമയെ വെന്നതിനാല്‍ വിവേകമാകും

വിഷയവിരോധിനിയോടണഞ്ഞിടേണം.

38      

പലവിധമായറിയുന്നതന്യയൊന്നായ്

വിലസുവതാം സമയെന്നു മേലിലോതും

നിലയെയറിഞ്ഞു നിവര്‍ന്നു സാമ്യമേലും

കലയിലലിഞ്ഞു കലര്‍ന്നിരുന്നിടേണം.

39      

അരുളിയ ശക്തികളെത്തുടര്‍ന്നു രണ്ടാം

പിരിവിവയില്‍ സമതന്‍വിശേഷമേകം;

വിരതി വരാ വിഷമാവിശേഷമൊന്നി-

ത്തരമിവ രണ്ടു തരത്തിലായിടുന്നു.

40      

സമയിലുമന്യയിലും സദാപി വന്നി-

ങ്ങമരുവതുണ്ടതതിന്‍ വിശേഷശക്തി

അമിതയതാകിലുമാകെ രണ്ടിവറ്റിന്‍-

ഭ്രമകലയാലഖിലം പ്രമേയമാകും.

41      

ഇതു കുടമെന്നതിലാദ്യമാമിതെന്നു-

ള്ളതു വിഷമാ കുടമോ വിശേഷമാകും;

മതി മുതലായ മഹേന്ദ്രജാലമുണ്ടാ-

വതിനിതുതാന്‍ കരുവെന്നു കണ്ടിടേണം.

42      

ഇദമറിവെന്നതിലാദ്യമാമിതെന്നു-

ള്ളതു സമ, തന്‍റെ വിശേഷമാണു ബോധം;

മതി മുതലായവയൊക്കെ മാറി മേല്‍ സദ്-

ഗതി വരുവാനിതിനെബ്ഭജിച്ചിടേണം.

43      

പ്രകൃതി പിടിച്ചു ചുഴറ്റിടും പ്രകാരം

സുകൃതികള്‍ പോലുമഹോ! ചുഴന്നിടുന്നു!

വികൃതി വിടുന്നതിനായി വേല ചെയ്വീ-

ലകൃതി ഫലാഗ്രഹമറ്ററിഞ്ഞിടേണം.

44      

പലമതസാരവുമേകമെന്നു പാരാ-

തുലകിലൊരാനയിലന്ധരെന്നപോലെ

പലവിധ യുക്തി പറഞ്ഞു പാമരന്മാ-

രലവതു കണ്ടലയാതമര്‍ന്നിടേണം.

45      

ഒരു മതമന്യനു നിന്ദ്യമൊന്നിലോതും

കരുവപരന്‍റെ കണക്കിനൂനമാകും;

ധരയിലിതിന്‍റെ രഹസ്യമൊന്നുതാനെ-

ന്നറിവളവും ഭ്രമമെന്നറിഞ്ഞിടേണം.

46      

പൊരുതു ജയിപ്പതസാദ്ധ്യമൊന്നിനോടൊ-

ന്നൊരു മതവും പൊരുതാലൊടുങ്ങുവീല;

പരമതവാദിയിതോര്‍ത്തിടാതെ പാഴേ

പൊരുതു പൊലിഞ്ഞിടുമെന്ന ബുദ്ധി വേണം.

47      

ഒരുമതമാകുവതിന്നുരപ്പതെല്ലാ-

വരുമിതു വാദികളാരുമോര്‍ക്കുവീല;

പരമതവാദമൊഴിഞ്ഞ പണ്ഡിതന്മാ-

രറിയുമിതിന്‍റെ രഹസ്യമിങ്ങശേഷം.

48      

തനുവിലമര്‍ന്ന ശരീരി, തന്‍റെ സത്താ-

തനുവിലതെന്‍റെതിതെന്‍റെതെന്നു സര്‍വം

തനുതയൊഴിഞ്ഞു ധരിച്ചിടുന്നു; സാക്ഷാ-

ലനുഭവശാലികളാമിതോര്‍ക്കിലാരും.

49      

അഖിലരുമാത്മസുഖത്തിനായ് പ്രയത്നം

സകലവുമിങ്ങു സദാപി ചെയ്തിടുന്നു;

ജഗതിയിലിമ്മതമേകമെന്നു ചിന്തി-

ച്ചഘമണയാതകതാരമര്‍ത്തിടേണം.

50      

നിലമൊടു നീരതുപോലെ കാറ്റു തീയും

വെളിയുമഹംകൃതി വിദ്യയും മനസ്സും

അലകളുമാഴിയുമെന്നുവേണ്ടയെല്ലാ-

വുലകുമുയര്‍ന്നറിവായി മാറിടുന്നു.

51      

അറിവിലിരുന്നൊരഹന്തയാദ്യമുണ്ടായ്-

വരുമിതിനോടൊരിദന്ത വാമയായും

വരുമിവ രണ്ടുലപങ്ങള്‍പോലെ മായാ-

മരമഖിലം മറയെപ്പടര്‍ന്നിടുന്നു.

52      

ധ്വനിമയമായ്ഗ്ഗഗനം ജ്വലിക്കുമന്നാ-

ളണയുമതിങ്കലശേഷദൃശ്യജാലം;

പുനരവിടെ ത്രിപുടിക്കു പൂര്‍ത്തി നല്കും

സ്വനവുമടങ്ങുമിടം സ്വയംപ്രകാശം!

53      

ഇതിലെഴുമാദിമശക്തിയിങ്ങു കാണു-

ന്നിതു സകലം പെറുമാദിബീജമാകും;

മതിയതിലാക്കി മറന്നിടാതെ മായാ-

മതിയറുവാന്‍ മനനം തുടര്‍ന്നിടേണം.

54      

ഉണരുമവസ്ഥയുറക്കിലില്ലുറക്കം

പുനരുണരുമ്പൊഴുതും സ്ഫുരിക്കുവീല;

അനുദിനമിങ്ങനെ രണ്ടുമാദിമായാ-

വനിതയില്‍നിന്നു പുറന്നു മാറിടുന്നു.

55      

നെടിയ കിനാവിതു നിദ്രപോലെ നിത്യം

കെടുമിതുപോലെ കിനാവുമിപ്രകാരം

കെടുമതി കാണുകയില്ല, കേവലത്തില്‍

പെടുവതിനാലനിശം ഭ്രമിച്ചിടുന്നു.

56      

കടലിലെഴും തിരപോലെ കായമോരോ-

ന്നുടനുടനേറിയുയര്‍ന്നമര്‍ന്നിടുന്നു;

മുടിവിതിനെങ്ങിതു ഹന്ത! മൂലസംവിത്-

കടലിലജസ്രവുമുള്ള കര്‍മ്മമത്രേ!

57      

അലയറുമാഴിയിലുണ്ടനന്തമായാ-

കലയിതു കല്യയനാദികാര്യമാകും

സലിലരസാദി ശരീരമേന്തി നാനാ-

വുലകുരുവായുരുവായി നിന്നിടുന്നു.

58      

നവനവമിന്നലെയിന്നു നാളെ മറ്റേ-

ദ്ദിവസമിതിങ്ങനെ ചിന്ത ചെയ്തിടാതെ

അവിരതമെണ്ണിയളന്നിടുന്നതെല്ലാം

ഭ്രമമൊരു ഭേദവുമില്ലറിഞ്ഞിടേണം.

59      

അറിവിനെ വിട്ടഥ ഞാനുമില്ലയെന്നെ-

പ്പിരിയുകിലില്ലറിവും പ്രകാശമാത്രം;

അറിവറിയുന്നവനെന്നു രണ്ടുമോര്‍ത്താ-

ലൊരു പൊരുളാമതിലില്ല വാദമേതും.

60      

അറിവിനെയും മമതയ്ക്കധീനമാക്കി-

പ്പറയുമിതിന്‍ പരമാര്‍ത്ഥമോര്‍ത്തിടാതെ,

പറകിലുമപ്പരതത്ത്വമെന്നപോലീ-

യറിവറിയുന്നവനന്യമാകുവീല.

61      

വെളിവിഷയം വിലസുന്നു വേറുവേറാ-

യളവിടുമിന്ദ്രിയമാര്‍ന്നു തന്‍റെ ധര്‍മ്മം

ജളതയതിങ്ങു ദിഗംബരാദി നാമാ-

വലിയൊടുയര്‍ന്നറിവായി മാറിടുന്നു.

62      

പരവശനായ്പ്പരതത്ത്വമെന്‍റെതെന്നോര്‍-

ക്കരുതരുതെന്നു കഥിപ്പതൊന്നിനാലേ

വരുമറിവേതു വരാ കഥിപ്പതാലേ

പരമപദം പരിചിന്ത ചെയ്തിടേണം.

63      

അറിവിലിരുന്നപരത്വമാര്‍ന്നിടാതീ-

യറിവിനെയിങ്ങറിയുന്നതെന്നിയേ താന്‍

പരവശനായറിവീല പണ്ഡിതന്‍ തന്‍-

പരമരഹസ്യമിതാരു പാര്‍ത്തിടുന്നു!

64      

പ്രതിവിഷയം പ്രതിബന്ധമേറി മേവു-

ന്നിതിനെ നിജസ്മൃതിയേ നിരാകരിക്കൂ;

അതിവിശദസ്മൃതിയാലതീതവിദ്യാ-

നിധി തെളിയുന്നിതിനില്ല നീതിഹാനി.

65      

ഒരുകുറി നാമറിയാത്തതൊന്നുമിങ്ങി-

ല്ലുരുമറവാലറിവീലുണര്‍ന്നിതെല്ലാം

അറിവവരില്ലതിരറ്റതാകയാലീ-

യരുമയെയാരറിയുന്നഹോ വിചിത്രം!

66      

ഇര മുതലായവയെന്നുമിപ്രകാരം

വരുമിനിയും; വരവറ്റുനില്പതേകം;

അറിവതു നാമതു തന്നെ മറ്റുമെല്ലാ-

വരുമതുതന്‍ വടിവാര്‍ന്നു നിന്നിടുന്നു.

67      

ഗണനയില്‍നിന്നു കവിഞ്ഞതൊന്നു സാധാ-

രണമിവ രണ്ടുമൊഴിഞ്ഞൊരന്യരൂപം

നിനവിലുമില്ലതു നിദ്രയിങ്കലും മേ-

ലിനനഗരത്തിലുമെങ്ങുമില്ല നൂനം.

68      

അരവവടാകൃതിപോലഹന്ത രണ്ടാ-

യറിവിലുമങ്ഗിയിലും കടക്കയാലേ,

ഒരു കുറിയാര്യയിതിങ്ങനാര്യയാകു-

ന്നൊരുകുറിയെന്നുണരേണമൂഹശാലി.

69      

ശ്രുതിമുതലാം തുരഗം തൊടുത്തൊരാത്മ-

പ്രതിമയെഴും കരണപ്രവീണനാളും

രതിരഥമേറിയഹന്ത രമ്യരൂപം

പ്രതി പുറമേ പെരുമാറിടുന്നജസ്രം.

70      

ഒരു രതി തന്നെയഹന്തയിന്ദ്രിയാന്തഃ

കരണകളേബരമൊന്നിതൊക്കെയായി

വിരിയുമിതിന്നു വിരാമമെങ്ങു, വേറാ-

മറിവവനെന്നറിവോളമോര്‍ത്തിടേണം.

71      

സവനമൊഴിഞ്ഞു സമത്വമാര്‍ന്നു നില്പീ-

ലവനിയിലാരുമനാദി ലീലയത്രേ;

അവിരളമാകുമിതാകവേയറിഞ്ഞാ-

ലവനതിരറ്റ സുഖം ഭവിച്ചിടുന്നു.

72      

ക്രിയയൊരു കൂറിതവിദ്യ; കേവലം ചി-

ന്മയി മറുകൂറിതു വിദ്യ; മായയാലേ

നിയതമിതിങ്ങനെ നില്ക്കിലും പിരിഞ്ഞ-

ദ്ദ്വയപരഭാവന തുര്യമേകിടുന്നു.

73      

ഒരു പൊരുളിങ്കലനേകമുണ്ടനേകം

പൊരുളിലൊരര്‍ത്ഥവുമെന്ന ബുദ്ധിയാലേ

അറിവിലടങ്ങുമഭേദമായിതെല്ലാ-

വരുമറിവീലതിഗോപനീയമാകും.

74      

പൊടിയൊരു ഭുവിലസംഖ്യമപ്പൊടിക്കുള്‍-

പ്പെടുമൊരു ഭൂവിതിനില്ല ഭിന്നഭാവം;

ജഡമമരുന്നതുപോലെ ചിത്തിലും ചി-

ത്തുടലിലുമിങ്ങിതിനാലിതോര്‍ക്കിലേകം.

75      

പ്രകൃതി ജലം തനു ഫേനമാഴിയാത്മാ-

വഹമഹമെന്നലയുന്നതൂര്‍മ്മിജാലം

അകമലരാര്‍ന്നറിവൊക്കെ മുത്തുതാന്‍ താന്‍

നുകരുവതാമമൃതായതിങ്ങു നൂനം.

76      

മണലളവറ്റു ചൊരിഞ്ഞ വാപിയിന്‍മേ-

ലണിയണിയായല വീശിടുന്നവണ്ണം

അനൃതപരമ്പര വീശിയന്തരാത്മാ-

വിനെയകമേ ബഹുരൂപമാക്കിടുന്നു.

77      

പരമൊരു വിണ്ണു, പരന്ന ശക്തി കാറ്റാ-

മറിവനലന്‍ ജലമക്ഷമിന്ദ്രിയാര്‍ത്ഥം

ധരണിയിതിങ്ങനെയഞ്ചു തത്ത്വമായ് നി-

ന്നെരിയുമിതിന്‍റെ രഹസ്യമേകമാകും.

78      

മരണവുമില്ല പുറപ്പുമില്ല വാഴ്വും

നരസുരരാദിയുമില്ല നാമരൂപം,

മരുവിലമര്‍ന്ന മരീചിനീരുപോല്‍ നി-

ല്പൊരു പൊരുളാം പൊരുളല്ലിതോര്‍ത്തിടേണം.

79      

ജനിസമയം സ്ഥിതിയില്ല ജന്‍മിയന്യ-

ക്ഷണമതിലില്ലിതിരിപ്പതെപ്രകാരം?

ഹനനവുമിങ്ങനെതന്നെയാകയാലേ

ജനനവുമില്ലിതു ചിത്പ്രഭാവമെല്ലാം.

80      

സ്ഥിതിഗതിപോലെ വിരോധിയായ സൃഷ്ടി-

സ്ഥിതിലയമെങ്ങൊരു ദിക്കിലൊത്തു വാഴും?

ഗതിയിവ മൂന്നിനുമെങ്ങുമില്ലിതോര്‍ത്താല്‍

ക്ഷിതി മുതലായവ ഗീരു മാത്രമാകും.

പ്രകൃതി പിരിഞ്ഞൊരു കൂറു ഭോക്തൃരൂപം

സകലവുമായ് വെളിയേ സമുല്ലസിക്കും

ഇഹപരമാമൊരു കൂറിദന്തയാലേ

വികസിതമാമിതു ഭോഗ്യവിശ്വമാകും.        81

അരണി കടഞ്ഞെഴുമഗ്നി പോലെയാരാ-

യ്‌വവരിലിരുന്നതിരറ്റെഴും വിവേകം

പരമചിദംബരമാർന്ന ഭാനുവായ് നി-

ന്നെരിയുമതിന്നിരയായിടുന്നു സർവ്വം.        82

ഉടയുമിരിക്കുമുദിക്കുമൊന്നു മാറി-

ത്തുടരുമിതിങ്ങുടലിൻ സ്വഭാവമാകും

മുടിയിലിരുന്നറിയുന്നു മൂന്നുമാത്മാ-

വിടരറുമൊന്നിതു നിർവ്വികാരമാകും.        83

അറിവതിനാലവനീവികാരമുണ്ടെ-

ന്നരുളുമിതോർക്കിലസത്യമുള്ളതുർവ്വീഃ

നിരവധിയായ് നിലയറ്റു നിൽപ്പതെല്ലാ-

മറിവിലെഴും പ്രകൃതിസ്വരൂപമാകും.        84

നിഴലൊരു ബിംബമപേക്ഷിയാതെ നില്പീ-

ലെഴുമുലകെങ്ങുമബിംബമാകയാലേ

നിഴലുമതല്ലിതു നേരുമല്ല വിദ്വാ-

നെഴുതിയിടും ഫണിപോലെ കാണുമെല്ലാം.        85

തനു മുതലായതു സർവ്വമൊന്നിലൊന്നി-

ല്ലനൃതവുമായതിനാലെയന്യഭാഗം

അനുദിനമസ്തമിയാതിരിക്കയാലേ

പുനരൃതരൂപവുമായ്പ്പൊലിഞ്ഞിടുന്നു.        86

തനിയെയിതൊക്കെയുമുണ്ടു തമ്മിലോരോ-

രിനമിതരങ്ങളിലില്ലയിപ്രകാരം

തനു, മുതലായതു സത്തുമല്ല, യോർത്താ-

ലനൃതവുമല്ലതവാച്യമായിടുന്നു.        87

സകലവുമുള്ളതുതന്നെ തത്വചിന്താ-

ഗ്രഹനിതു സർവ്വവുമേകമായ് ഗ്രഹിക്കും;

അകമുഖമായറിയായ്കിൽ മായയാം വൻ-

പക പലതും ഭ്രമമേകിടുന്നു പാരം.        88

അറിവിലിരുന്ന സദസ്തിയെന്നസംഖ്യം

പൊരിയിളകിബ്ഭുവനം സ്ഫുരിക്കയാലേ

അറിവിനെ വിട്ടൊരു വസ്തുവന്യമില്ലെ-

ന്നറിയണമീയറിവൈകരൂപ്യമേകും.        89

അനൃതമൊരസ്തിതയേ മറയ്ക്കുകില്ലെ-

ന്നനുഭവമുണ്ടു സദസ്തിയെന്നിവണ്ണം

അനുപദമസ്തിതയാലിതാവൃതം സദ്-

ഘനമതിനാലേ കളേബരാദികാര്യം.        90

്രിയവിഷയം പ്രതിചെയ്തിടും പ്രയത്നം

നിയതവുമങ്ങനെ തന്നെ നിൽക്കയാലേ

പ്രിയമജമവ്യയമപ്രമേയമേകാൻ

ദ്വയമിതുതാൻ സുഖമാർന്നു നിന്നിടുന്നു.        91

വ്യയമണയാതെ വെളിക്കു വേല ചെയ്യും

നിയമമിരിപ്പതു കൊണ്ടു നിത്യമാകും

പ്രിയമകമേ പിരിയാതെയുണ്ടിതിന്നീ

ക്രിയയൊരു കേവലബാഹ്യലിംഗമാകും.        92

ചലമുടലറ്റ തനിക്കു തന്റെയാത്മാ-

വിലുമധികം പ്രിയവസ്തുവില്ലയന്യം;

വിലസിടുമാത്മഗതപ്രിയം വിടാതീ

നിലയിലിരിപ്പതുകൊണ്ടു നിത്യമാത്മാ.        93

ഉലകവുമുള്ളതുമായ്ക്കലർന്നു നിൽക്കും

നില വലുതായൊരു നീതികേടിതത്രേ

അറുതിയിടാനരുതാതവാങ്മനോഗോ-

ചരമിതിലെങ്ങു ചരിച്ചിടും പ്രമാണം.        94

വിപുലതയാർന്ന വിനോദവിദ്യ മായാ-

വ്യവഹിതയായ് വിലസുന്ന വിശ്വവീര്യം

ഇവളിവളിങ്ങവതീർണ്ണയായിടും, ത-

ന്നവയവമണ്ഡകടാഹകോടിയാകും.        95

അണുവുമഖണ്ഡവുമസ്തി നാസ്‌തിയെന്നി-

ങ്ങനെ വിലസുന്നിരുഭാഗമായി രണ്ടും;

അണയുമനന്തരമസ്‌തി നാസ്‌തിയെന്നീ-

യനുഭവവും നിലയറ്റു നിന്നുപോകും.        96

അണുവറിവിൻ മഹിമാവിലങ്ഗമില്ലാ-

തണയുമഖണ്ഡവുമന്നു പൂർണ്ണമാകും;

അനുഭവിയാതറിവീലഖണ്ഡമാം ചിദ്-

ഘനമിതു മൌനഘനാമൃതാബ്ധിയാകും.        97

ഇതുവരെ നാമൊരു വസ്തുവിങ്ങറിഞ്ഞീ-

ലതിസുഖമെന്നനിശം കഥിക്കയാലേ

മതി മുതലായവ മാറിയാലുമാത്മാ-

സ്വതയഴിയാതറിവെന്നു ചൊല്ലിടേണം.        98

അറിവഹമെന്നതുരണ്ടുമേകമാമാ-

വരണമൊഴിഞ്ഞവനന്യനുണ്ടു വാദം,

അറിവിനെ വിട്ടഹമന്യമാകുമെന്നാ-

ലറിവിനെയിങ്ങറിയാനുമാരുമില്ല.        99

അതുമിതുമല്ല സദർത്ഥമല്ലഹം സ-

ച്ചിതമൃതമെന്നു തെളിഞ്ഞു ധീരനായി

സദസദിതി പ്രതിപത്തിയറ്റു സത്തോ-

മിതിമൃദുവായ് മൃദുവായമർന്നിടേണം!        100